khủng long

Là một vùng đất bao la huyền

Bí, quá khứ bắt đầu từ vụ nổ big bang, kết thúc ở hiện tại và liên tục mở rộng từng giây.

Nó là ngôi nhà của vạn vật,

Là chìa khóa để chúng ta hiểu hiện tại hơn.

Ở đây ta tìm thấy những sinh vật kinh ngạc nhất từng sinh sống trên hành tinh này, với sự phong phú lên tới hàng trăm triệu loài khiến chúng ta không thể tưởng tượng hết được. Đáng buồn thay, quá khứ đã bảo vệ cẩn thận những bí mật của nó. Mặc dù ta biết nhiều về quá khứ nhưng còn nhiều thứ ta biết rằng ta không biết. Tệ hơn, có thể có những thứ ta không hề biết là ta không biết. Người dịch: Thiên Phúc. Hãy nghĩ về sự diệu kì của sự sống: hiện tại ta biết khoảng 1.5 triệu loài sinh vật nhân chủng, nhưng có thể có tận 10 triệu loài sinh sống ngày nay. Và mặc dù ta thêm khoảng 15 000 loài mới vào từ điển mỗi năm, phần lớn sự sống trên Trái Đất vẫn chưa được khám phá. Đây chỉ là những con số ở hiện tại. Ước tính có khoảng 4 tỉ loài đã từng xuất hiện trên Trái Đất trong quá khứ.

Nhưng ít nhất 99% trong số đó đã chết, trước cả khi con người nói những từ đầu tiên. Phần lớn giống loài từng tồn tại đã bị quét sạch sẽ đến mức chúng trở thành một phần "bí ẩn bí ẩn" trong quá khứ, biến mất khỏi chúng ta mãi mãi. Thật vậy không? Liệu ta có thể dùng khoa học và trí tưởng tượng để có cái nhìn thoáng qua về một quá khứ không thể tiếp cận? Hãy bắt đầu với những gì chúng ta biết. Để biết thêm về sinh vật trong quá khứ, ta cần hóa thạch, bất cứ thứ gì còn tồn tại từ quá khứ - xương, vỏ sò, dấu vết hay những vật thể được bảo tồn trong hổ phách. Bộ sưu tập tất cả hóa thạch trên Trái Đất gọi là hồ sơ hóa thạch, và nó là cánh cửa quan trọng nhất cho phép ta nhìn về quá khứ. Để một động vật chết biến thành hóa thạch, một số điều kiện cần phải thỏa: môi trường, thời gian và thời tiết. Sau đó hóa thạch phải sinh tồn được hàng trăm triệu triệu năm, trồi lên lại mặt đất và được khám phá ra trước khi thiên nhiên chôn vùi nó mãi mãi. Vì vậy những gì chúng ta có và biết ở hiện tại đã là một phép mầu. Lấy khủng long làm ví dụ, vì chúng là một trong những loài động vật đa dạng và thành công nhất suốt 165 triệu năm - và chúng cũng rất thú vị để vẽ. Chúng thật sự trông ra sao và liệu ta có bỏ sót gì không? Trong 200 năm qua, chúng ta đã tìm thấy vài chục nghìn mẩu hóa thạch của hơn 1000 loài khủng long.

Gần đây, ta đã bước vào kỉ nguyên vàng của khám phá với khoảng 50 loài khủng long mới được khám phá mỗi năm, mở rộng ra những gì ta biết và những gì ta biết rằng ta không biết. Thật là tuyệt vời. Nhưng nó cũng làm ta nhận thức được về những gì đã mất mãi mãi. Tưởng tượng xem có biết bao nhiêu động vật từng sống trong 50 triệu năm qua mà ta chỉ lấy được hóa thạch của 10 000 cá thể từ 1 000 loài. Hãy nghĩ về tất cả những gì có thể đã mất, những thứ kì lạ đến mức khó tin. Nhìn hươu cao cổ xem: một con vật màu vàng với chốm nâu nhìn giống như con lai giữa ngựa và linh dương. Đặc biệt là cái cổ dài và hai cái sừng lông lá. Có thể có bao nhiêu "khủng long cao cổ" như vậy? Động vật rất kì lạ và được chọn lọc riêng cho khu vực sinh thái của chúng, đến nỗi sự tiến hóa đã "đúc ra những bộ khuôn" khá kì dị ngày nay. Chúng ta biết khá nhiều loài đã bị mất mãi mãi dựa vào môi trường mà chúng sinh sống. Ví dụ, rừng cây xanh tươi sẽ ngăn cản sự hình thành hóa thạch vì khả năng có động vật bị chôn vùi ở đây khá thấp.

Vô vàn động vật ăn xác thối với nhiều kích thước đã ăn sạch các động vật chết ở đây, thậm chí đất ở đây rất giàu axit khiến xương của chúng bị tan rã. Vì vậy hóa thạch của khủng long sống trong rừng gần như là không tồn tại. Ngày nay, một nửa trong tất cả các loài từng được biết đến sống trong vài khu rừng và chỉ chiếm 2% diện tích đất liền. Hàng triệu năm trước khi khủng long bước đi trên Trái Đất, rừng chiếm phần lớn diện tích hành tinh này. Vì vậy, ngoài vài côn trùng và động vật nhỏ bị kẹt trong hổ phách, có hàng triệu loài khác đã xuất hiện và biến mất mà không để lại dấu vết nào.

Chúng mắc kẹt sâu trong nhóm "bí

Ẩn, bí ẩn".

Nhưng nhìn chung, sinh học dễ lừa chúng ta. Hãy nhìn vào cơ thể bạn. Nó mềm mại, đàn hồi và hơi nhớp nháp. Và nó không bảo tồn tốt.

Thứ tồn tại lâu nhất là những phần được kết tinh trong xương của bạn. Đó là lí do hầu hết hóa thạch khủng long là xương hoặc răng - thường là vài mảnh chứ không phải toàn bộ khung xương. Điều này nghĩa là hầu hết động vật không xương, không vỏ bọc đã bị xóa sổ khỏi hồ sơ hóa thạch. Khi nhìn vào sự đa dạng đến kinh ngạc của các động vật như sâu, sứa hay ốc sên, ta chỉ có thể suy đoán về những loài đã tuyệt chủng. May thay, rất nhiều loài mềm mại, nhớp nháp đã để lại vô vàn vỏ sò khiến chúng ta biết nhiều hơn về quá khứ. Ít ra ta có thể vui về điều đó. Tuy nhiên khi nghĩ về tất cả những loài không xương có thể đã tồn tại trong nửa tỉ năm qua, ngay cả trí tưởng tượng phong phú nhất cũng không thể hình dung được. Nhưng việc tưởng tượng mọi thứ dựa trên xương cũng không hề đơn giản, vì vậy cách chúng ta nhìn nhận khủng long đã thay đổi khá nhiều trong vài năm qua. Trong quá khứ, hình minh họa thường mang dáng vẻ xương xậu với nhiều răng khiến chúng trông rất bạo lực và nguy hiểm. Nhưng nếu ta vẽ động vật ngày này dựa trên bộ xương của chúng như cách ta vẽ khủng long, ta sẽ có được những sinh vật kì lạ nhất.

Voi, thiên nga và khỉ đầu chó sẽ giống như những quái vật trong ác mộng. Vì vậy để giống như động vật ngày này, ta nên tưởng tượng khủng long với nhiều mô mềm, bụng và ngực mập hơn, thêm mang tay, môi, nướu răng, và nhiều bộ phận như vậy nữa để chúng trông thân thiện và dễ thương hơn. Thực tế, một vài bộ phận trên đã để lại những dấu vết đặc biệt trên xương của động vật tuyệt chủng. Động vật ngày nay cũng có những dấu vết tương tự như vậy. Câu chuyện tương tự với màu sắc. Vì ta đã biết lông của loài chim hiện nay ra sao, kết hợp với công nghệ hiện đại và những hóa thạch cực hiếm được bảo tồn, ta có thể có cái nhìn thoáng qua về màu sắc thật sự của khủng long. Ta biết rằng Sinosauropteryx có một cái đuôi sọc, và anh bạn của nó, Anchiornis có màu đen trắng và đặc biệt là cái mái đỏ rực trên đầu nó. Tuy vậy, với hầu hết các loài động vật tuyệt chủng từ xa xưa, ta không hề biết gì về màu sắc của chúng. Nhưng ta có biết về các loài khủng long và chim hiện đại, và ở đây ta được chứng kiến sự đa dạng kì diệu nhất. Một vài loài đã cố hòa mình vào khung cảnh xung quanh, số khác lại mang tông màu sặc sỡ để thu hút bạn tình hoặc tỏ ra nguy hiểm.

Một số loài có thể đầy sắc màu và ấn tượng với những cái mỏ rực rỡ. Số khác có thể có sọc hoặc những hoa văn lạ mắt. Tương tự, ta không biết nhiều về hành vi của khủng long, nhưng ta có thể rút ra kết luận từ các động vật ngày nay. Ví dụ, ngay cả động vật ăn thịt bậc cao như sư tử cũng dành hầu hết thời gian nằm xung quanh, âu yếm và chơi đùa với nhau. Vậy thì sao khủng long phải khác chúng?

Khi con người lần đầu tìm ra hộp sọ của T.rex với hàm răng đáng sợ và lực cắn mạnh nhất trong số động vật trên cạn, ta nghĩ nó là một quái vật hung dữ và ngu ngốc. Nhưng công nghệ scan hiện đại cho thấy rằng T.rex có tỉ lệ não/cơ thể lớn hơn các động vật ăn thịt khổng lồ trước đó. Có thể nó có thính giác, thị giác và khứu giác rất tốt, khả năng cao nó không hề ngu ngốc tí nào. T.rex có thể là một sinh vật thích âu yếm và dành nhiều thời gian chơi đùa, thu hút bạn tình khi nó không đói. Tương tự, mặc dù sừng và lớp giáp khiến Ceratopsids trông như các chiến binh hung hãn, có thể chúng không thật sự như vậy. Dựa trên hành vi của các loài chim hiện đại và những điệu nhảy phức tạp mà chúng làm để thu hút bạn tình, rất có thể những cái khiên đó cực kì sặc sỡ và chúng cũng nhảy múa cho bạn tình xem như các loài chim ngày nay vậy.

Ôi những sinh vật này có thể đã kì diệu biết bao! Và thật đáng tiếc khi chúng ta không thể nhìn thấy chúng trực tiếp. Đáng tiếc hơn nữa là còn rất nhiều điều ta không bao giờ biết về chúng, và tệ nhất là, sự kì lạ và đẹp đẽ của những sinh vật biến mất không để lại dấu vết nào. Nhưng cuộc sống mà - thời gian cứ thế trôi mà không hề quan tâm đến cảm xúc của ta, quá khứ cứ thế kéo dài ra sau mỗi khoảnh khắc. Hầu hết động vật hoang dã ngày nay sẽ không để lại hóa thạch nào và đơn giản là biến mất mãi mãi. Nhưng ta có thể hành động - thay vì đẩy nhanh sự tuyệt chủng của các loài động vật, ta có thể làm người giám hộ của sự sống và bảo vệ chúng ở bất cứ nơi nào ta thấy. Nếu có thể, hãy bảo vệ trong thiên nhiên, không thì trong bảo tàng, trong phim và trong trí óc của ta.